دیدی چه سان مرگ بر آنها فرود آمد؟ تفسیر خطبه ۱۳۲ نهجالبلاغه
دیدی چه سان مرگ بر آنها فرود آمد؟ تفسیر خطبه ۱۳۲ نهجالبلاغه
✴️ مقدمه
مرگ، تنها حقیقتی است که همه انسانها به آن یقین دارند، اما کمتر کسی به آن میاندیشد. امام علی علیهالسلام در خطبه ۱۳۲ نهجالبلاغه، با لحنی بیدارکننده، تصویری تکاندهنده از سرنوشت کسانی ارائه میدهد که عمر خود را در آرزوهای طولانی و اندوختن مال بیپایان گذراندند و در لحظهای همه چیز را از دست دادند.
📜 متن خطبه ۱۳۲
أَمَا رَأَيْتُمُ الَّذِينَ يَأْمُلُونَ بَعِيداً، وَيَبْنُونَ مَشِيداً وَيَجْمَعُونَ کَثِيراً ! كَيْفَ أَصْبَحَتْ بُيُوتُهُمْ قُبُوراً، وَمَا جَمَعُوا بُوراً; وَصَارَتْ أَمْوَالُهُمْ لِلْوَارِثِينَ، وَأَزْوَاجُهُمْ لِقَوْم آخَرِينَ، لاَ فِي حَسَنَة يَزِيْدُونَ، وَلاَ مِنْ سَيِّئَة يَسْتَعْتِبُونَ.
آیا ندیدید کسانی را که آرزوهای دور و دراز داشتند، کاخهای استوار ساختند و مالهای فراوان اندوختند؟ چگونه خانههایشان به گور تبدیل شد و داراییهایشان تباه گشت؟ اموالشان به وارثان رسید و همسرانشان با دیگران ازدواج کردند. دیگر نه میتوانند بر نیکیهای خود بیفزایند و نه از گناهان خود توبه کنند.
تفسیر و تحلیل
این فراز از خطبه، یکی از ژرفترین یادآوریهای مرگ و فنا در نهجالبلاغه است. امام علی علیهالسلام با بیانی تصویری و بیدارکننده، چند نکته اساسی را گوشزد میکند:
1. آرزوهای بیپایان و دلبستگی به دنیا
انسانهایی که برای مال و قدرت، آیندههای دور و خیالی میسازند، معمولاً از مرگ غافلاند. آنها «میسازند» و «میاندوزند»؛ اما نمیدانند که شاید امشب، پایان کارشان باشد.
2. خانههایی که گور شدند
امام با طنینی شاعرانه میفرماید: «خانههایشان گورستان شد». یعنی همان کاخهایی که با زحمت و طمع ساخته بودند، امروز محل دفنشان شده است. این جمله کوتاه، اوج عبرت و حقیقت را در خود دارد.
3. داراییهایی که به وارثان رسید
ثروت و اموال آنان که روزی مایه غرور و دلخوشیشان بود، اکنون به دیگران رسیده است؛ حتی گاهی به کسانی که دوستشان نداشتند!
4. پایان فرصت عمل
مرگ، لحظه بستهشدن درهای جبران است:«لاَ فِي حَسَنَةٍ يَزِيدُونَ، وَلاَ مِنْ سَيِّئَةٍ يَسْتَعْتِبُونَ»
دیگر نمیتوانند نیکیها را افزایش دهند و نه از گناهان خود پوزش بخواهند.
پیام اخلاقی
امیرالمؤمنین علیهالسلام نمیخواهد ما را از ساختن و تلاش بازدارد، بلکه هشدار میدهد که: آنچه میسازی، ماندنی نیست اگر برای خدا و آخرتت نباشد.
آرزوها اگر بیهدف و بیمعاد باشند، انسان را از مسیر حقیقت دور میکنند. اما اگر زندگی، ساختن و اندوختن در خدمت معنویت و عدالت باشد، آنگاه دنیا مزرعه آخرت میشود.
نتیجهگیری
این خطبه، آیینهای است که هرکس در آن بنگرد، چهرهی آیندهی خود را میبیند.
دنیا گذراست و انسان عاقل کسی است که پیش از آنکه خانهاش گور شود، قبرش را با عمل نیک آباد کند.